علت مهاجرت دانشجویان
- زمان : ۱۳۹۸/۱۰/۲۲، ۱۲:۰۱
- نمایش : ۱۶۳ دفعه
- موضوع : انواع مهاجرت انواع پذیرش دانشگاهی و کالج
اگر می‌خواهید موضوع مهاجرت علمی و دانشجویانی که قصد ادامه تحصیل در خارج از کشور را دارند بهتر درک کنید کافی است اول صبح به محل رسیدگی به امور متقاضایان صدور ویزا در سفارتخانه‌های مختلف در تهران مراجعه کنید و صفوف طولانی را از نزدیک ببینید. «فرار مغزها» پدیده‌ای است که در دهه‌های اخیر به صورت وسیع و چشمگیر گریبان کشورهای زیادی را گرفته است. برخی کشورهای توسعه‌یافته گرفتار فرار مغزها هستند و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز مقصد فرار مغزها قرار می‌گیرد.
آمار مهاجرت دانشجویان
همیشه مهاجرت و دلایل آن در جامعه و به‌ویژه جوانان اهمیت داشته است. یک گونه از مهاجرت، ترک کشور توسط دانشجویان برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها و کشورهای دیگر است. شاید دوست داشته باشید بفهمید چه تعداد دانشجوی ایرانی در خارج از کشور داریم یا اینکه این دانشجویان بیشتر کدام کشور را برای مقصد انتخاب کردند. با نگاهی به آمار مهاجرت دانشجویان کل جهان در سیستم رصدخانه مهاجرت می‌توان آمار جالبی استخراج کرد.
جمعیت کل دانشجویان جهان در سال ۲۰۱۶ حدود ۲۱۶ میلیون نفر بوده است که ۸.۴ میلیون نفر آن‌ها مهاجر و دانشجوی بین‌المللی هستند.
عمده‌ترین مقصد دانشجویان بین‌المللی در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ دو کشور امریکا و بریتانیا بوده است ولی در سال‌های اخیر مقاصدی مانند کانادا، چین و روسیه به این فهرست افزوده شده است.
در دنیا، سه کشور چین، هند و کره جنوبی در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ بیشترین دانشجوی مهاجر را به سایر نقاط دنیا داشته‌اند.
تعداد دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور در سال ۲۰۱۷ بیش از ۵۰ هزار دانشجو بوده است. اما نکته مهم اینکه مقصد اصلی این دانشجویان سه کشور امریکا، کانادا و ترکیه بوده است.
از سوی دیگر، اصلی‌ترین کشورهای دانشجوفرست به ایران ۴ کشور سوریه، عراق، افغانستان و لبنان بودند.
ایران در سال ۲۰۱۱ رتبه ۱۲ را در میان کشورهای دانشجوفرست به سایر نقاط جهان داشته ولی در سال ۲۰۱۷ این رتبه به جایگاه ۲۰ تنزل یافته است.
آمار عجیب فرار مغزها از ایران در یک سال
آذر ماه سال 96 دکتر رشید حیدری مقدم، قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی همدان در هجدهمین جشنواره پژوهش و فن‌آوری این دانشگاه و در جمع اساتید و پژوهشگران، پدیده فرار مغزها از کشور را فاجعه‌بار دانست و گفت: خروج 180 هزار نفر از دانش‌آموختگان کشور در سال 1394 و مهاجرت به دیگر کشورها از جمله کانادا برابر است با مجموع درآمد نفت که فاجعه‌ای برای کشور است. بدترین اتفاق در پدیده فرار مغزها فرار ژن از کشور است که به احتمال زیاد کشور در دهه آینده با پدیده پایین آمدن آی‌کیو یا فکر خلاق و نوآور مواجه خواهد شد. بین سال 2017 تا 2019 تنها هزار و صد نفر از افرادی که در دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل کرده اند به ایران بازگشتند. لازم به ذکر است ۷۰ درصد آن‌ها در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل‌کرده‌اند.
برخی کارشناسان معتقدند که باید آمار مهاجرت نخبگان به خارج از کشور را در قیاس با مهاجرت علمی دیگر کشورها به ایران سنجید که اگر بخواهیم با این دستورالعمل میزان آمار مهاجران تحصیل‌کرده به ایران را در نظر بگیرم باید گفت که بالای 20 هزار دانشجوی خارجی در ایران تحصیل می‌کنند و جالب اینجاست که 16 هزار نفر از آن‌ها افغانی هستند؛ طبق سند چشم‌انداز این آمار باید تا سال 1404 به 70 هزار دانشجو برسد.
متاسفانه با مهاجرت نخبگان، کشور از حضور افراد با استعداد بی‌بهره خواهد شد و اشخاصی که شایستگی لازم را ندارند جایگزین نخبگان می‌شوند که این معضل در آینده آسیب‌های جدی را به ایران وارد خواهد کرد. تعدادی از کارشناسان معتقدند که تبعیض، بیکاری، ناامیدی از آینده و ... در خروج نخبگان و تحصیل‌کردگان ایرانی به خارج از کشور موثر است و همه این دلایل دست به دست هم داده تا نخبگان و مغزهای ایرانی جذب کشورها و دانشگاه‌های مطرح دنیا شوند.
به گفته کارشناسان؛ موج مهاجرت در بین دانشجویان ایرانی در دو دوره خلاصه می‌شود. دوره اول زمانی است که دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه با مدرک کارشناسی ایران را ترک می‌کنند و موج دوم هنگامی است که دانشجویان بعد از کارشناسی، مدرک کارشناسی ارشد خود را دریافت می‌کنند و برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری از ایران خارج می‌شوند.
چند علت مهاجرت دانشجویان
- بین رضایت از نظام آموزشی و تمایل به مهاجرت رابطه عکس معناداري وجود دارد. دانشجویانی که رضایت کمتري از نظام آموزشی در دانشگاه دارند، تمایل بیشتري براي مهاجرت از کشور نشان می‌دهند.
کاربردی کشورهای مقصد استعدادیابی شده و شرایط برای ادامه زندگی آن‌ها مهیا می‌شود. - رابطۀ معناداري بین انطباق اجتماعی و دانشگاهی و تمایل به مهاجرت وجود ندارد.
- هر قدر احساس بیگانگی فرهنگی- اجتماعی بیشتر باشد، تمایل به مهاجرت نیز در دانشجویان بیشتر است
- متغیر بیگانگی فرهنگی-اجتماعی، بیشترین تأثیر را بر متغیر تمایل به مهاجرت دارد. پس از آن متغیر دوره تحصیلی و سپس، به ترتیب متغیرهاي سطح اقتصادي- اجتماعی، جنسیت، رضایت از نظام آموزشی و انطباق اجتماعی- فرهنگی بر تمایل بر مهاجرت مؤثرند و کمترین تأثیر را نیز متغیر جنسیت دارد.
- بین سن و تمایل به مهاجرت رابطۀ مثبت و معناداري وجود دارد، بدین معنا که با افزایش سن تمایل به مهاجرت بیشتر می‌شود.
- دانشجویان مرد به‌طور معناداري تمایل بیشتري به مهاجرت دارند.
- بین سطح اقتصادي- اجتماعی خانواده در تمایل به مهاجرت تفاوت معناداري وجود ندارد. در واقع در این پژوهش تمایل بررسی شده نه توان مهاجرت.
بیشتر بخوانید:
راحت ترین کشورهای اروپایی برای مهاجرت
بهترین کشورها برای مهاجرت ایرانیان
اقامت در کانادا از طریق ویزای استارت آپ
میانگین متغیر وابسته در دوره کارشناسی 2.13 و در دوره کارشناسی ارشد 2.35 و در دوره دکتری 2.37 است. یعنی بین دانشجویان دوره کارشناسی با دانشجویان دوره‌هاي کارشناسی‌ارشد و دکتري تفاوت وجود دارد و به نظر می‌رسد که دانشجویان دوره کارشناسی تمایل کمتري به مهاجرت دارند.
نرخ رشد تعداد دانشجویان خارج از کشور ایران نسبت به گذشته ۴ درصد است که در مقایسه با کشورهای همسایه‌ای مانند عربستان و پاکستان بسیار پایین است. عربستان رشدی ۷۴ درصدی و پاکستان رشدی ۳۳ درصدی در اعزام دانشجو به خارج از کشور دارا هستند. این کاهش مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور می‌تواند دلایل مختلفی مانند عدم توانایی تامین مالی و امکانات مهاجرت، بهبود علمی دانشگاهی ایرانی یا پایین آمدن ارزش تحصیل در خارج از کشور یا اهداف بزرگ گذشته است. در واقع، بیشتر دانشجویانی که ایران را ترک می‌کنند؛ ترجیح می‌دهند در کشور مقصد و محل تحصیل خود جذب بازار کار شده و زندگی کنند یا از سوی سیستم‌های آموزشی و
این میزان مهاجرت بیشتر در چه رشته‌هایی صورت می‌گیرد؟
ما ایرانی‌ها به علوم پایه و مهندسی در اروپای غربی، امریکا و کانادا معروف هستیم. در رشته پزشکی آمار کمتر از علوم پایه بوده و در علوم انسانی آماری شاغلان به تحصیل در خارج از کشور بسیار انگشت‌شمار هستند. ۸۳ درصد دانشجویان ما در علوم پایه و مهندسی در امریکا مشغول به تحصیل هستند.
بیشتر بخوانید:
تعداد مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور در مقایسه با قبل از انقلاب چه تفاوتی داشته است؟
در زمان انقلاب ۱۷۰ هزار دانشجو در داخل مشغول به تحصیل بودند و هم‌زمان ۱۰۰ هزار دانشجو در خارج از ایران تحصیل می‌کردند که از این تعداد ۵۷هزار نفر فقط در امریکا درس می‌خواندند؛ کشور ما در آن زمان بزرگ‌ترین کلونی دانشجوی خارجی در امریکا بود اما جالب است که در آن زمان به ما لقب فرار مغزها نمی‌دادند . اکنون عربستان ۵ برابر ما دانشجو در خارج از کشور دارد. کره ۸ برابر و چین هم ۳۵۰ هزار دانشجو در خارج از کشور دارد و این یعنی تعداد ما به نسبت سایر کشورها کمتر است. دلیلی که کشور ایران در چند دهه اخیر به فرار مغزها معروف شده درصد بازگشت کم دانش آموختگان است. درصد بالایی از افرادی که برای ادامه تحصیل مهاجرت کردند در کشور مقصد زندگی و کار خود را ادامه می دهند.
یک مطالعه توسط NSF یا بنیاد ملی علوم امریکا بر روی دانشجویان دکتری در سال ۲۰۱۵ انجام شد که بر اساس آن متوسط ماندگاری این افراد در امریکا در رشته مهندسی و علوم پایه ۶۸ درصد است. البته این بد نیست که ما فرزندانمان را تشویق به تحصیل در رشته‌های مختلف در خارج از کشور کنیم؛ اما مهم عدم ماندگاری آن‌ها در خارج از کشور است. می‌توانید با استفاده از ابزارهای مختلفی، آمار مهاجرت افراد به کشورهای دیگر ازنظر سن مهاجرت، تعداد مهاجرین، جنسیت، انتخاب کشور مقصد برای مهاجرت، نحوه مهاجرت از طریق تحصیل یا مهاجرت کاری را بررسی نمایید.
بیشتر بخوانید:
